آقا دربندی

آخوند ملاآقا بن عابد بن رمضان علی بن زاهد شروانی(درگذشته ۱۲۸۶ق) معروف به آقادربندی و فاضل دربندی واعظ شیعی امامی در قرن سیزدهم قمری. مشهورترین اثر وی اسرار الشهاده، درباره شهادت امام حسین(ع) است که به دلیل نقل برخی مطالب بی‌سند، از سوی برخی عالمان شیعی مورد انتقاد جدی قرار گرفته است. گفته شده است دربندی از نخستین کسانی بود که تیغ‌زدن را در عزای امام حسین(ع) جایز می‌دانست و خود نیز آن را انجام می‌داد.

تحصیلات و اساتید

آقا دربندی در جوانی برای ادامه تحصیل به نجف و کربلا رفت. فقه را در نجف نزد شیخ علی کاشف الغطاء و اصول فقه را در کربلا نزد شریف العلمای مازندرانی خواند. مدتی در کربلا زندگی کرد و در آنجا جمعی از طلاب نزد وی درس خواندند، اما گاه به دلیل تندخویی و کج‌خلقی حوزه درسش برهم می‌خورد.میرزا حبیب الله شهیدی معروف به حبیب خراسانی و نیز محمد بن سلیمان تنکابنی را از شاگردانش برشمرده‌اند.

مبارزه با بابیت

آقا دربندی در مبارزه با بابی ها سرسخت بود. وقتی بابی‌ها در کربلا سر برآوردند، وی به شدت به نبرد با آنان برخاست چنانکه آنان به قصد کشتن او در خانه‌اش به وی حمله‌ور شدند. در این واقعه، زخمی به چهره او وارد شد که اثر آن تا پایان عمر باقی ماند.

ویژگی‌ها

برخی اوقات، استاد وی شریف العلماء از کثرت اشکالاتی که ضمن تدریس وارد می‌کرد به ستوه می‌آمد و او را موقتا از مجلس درس اخراج می‌کرد.

عشق به امام حسین(ع): در اخلاص و دوستی نسبت به اهل بیت(ع) و به ویژه نسبت به امام حسین(ع) شهرت بسیاری داشت، چنانکه در ایام عاشورا بر بالای منبر، عمامه بر زمین می‌زد و گریبان می‌درید و از شدت اندوه از هوش می‌رفت. او در روز دهم محرم، لباس خود را می‌کند و لُنگی بر خود می‌بست و خاک بر سر می‌ریخت و گِل بر بدن می‌مالید و بدین هیأت بر منبر می‌رفت. مهدی بامداد در این باره نگاشته است: «او است که تیغ زدن را بر سر جائز دانست و خود نیز عمل می‌کرده است و از این تاریخ است که برخی مردم به تبعیت وی در ایام عاشورا به این عمل دست زده‌اند».

پس از مراجعت به ایران و ورود به تهران، بسیار مورد علاقه و توجّه مردم قرار گرفت و حتّی ناصر الدین شاه قاجار به دیدن وی آمد، اما او شاه را به سبب شارب (سبیل) بلندش سرزنش کرد و شاه نیز فی المجلس دستور داد تا کمی سبیلش را کوتاه کنند.

آثار

• خزائن الاحکام، که آن را در ۱۲۶۷ق نوشت و در ۱۳۱۷ق در تهران چاپ شد. این کتاب، شرحی است بر منظومه فقهی سروده بحرالعلوم در باب طهارت و کمی هم در باب نماز که متضمن فروع بسیاری است؛
• خزائن الاصول، در ۲ جلد که در ۱۲۶۷ق در تهران چاپ شده است؛
• عناوین الادلة، در علم اصول، سید محسن امین گفته که نسخه‌ای از آن را در کرمانشاه دیده است؛
• قوامیس القواعد، کتابی درباره رجال و درایه است؛
• جوهر الصناعة، یا به گفته آقا بزرگ، الجوهرة، در اسطرلاب که برای شاگرش میرزا علی جاه بهادر خان نوشته است. گفته‌اند که این کتاب در نوع خود کم‌نظیر است، در ۱۲۸۰ق در لکهنو به چاپ رسیده است؛
• جواهر الایقان، درباره شهادت امام حسین(ع)؛
• درایة الحدیث و الرجال، خطی است و موسوی اصفهانی گفته که نسخه‌ای از آن را در اختیار داشته است؛
• فنّ التّمرینات، در فقه؛
• الفنّ الاعلی، در اعتقادات؛
• اکسیر العبادات فی اسرار الشهادات، مشهور به اسرار الشهاده، درباره شهادت امام حسین(ع) که در ۱۲۷۲ق از نوشتن آن فراغت یافته است. در این کتاب برخی مطالب و روایات ضعیف و‌گاه بی‌پایه هست که از اعتبار علمی آن کاسته است. با این همه بار‌ها و از جمله در ۱۳۱۹ق در تهران چاپ شده است.‌ این کتاب را میرزا حسین شریعتمدار تبریزی (متوفی۱۳۳۱ق) به نام انوار السّعادة فی اسرار الشّهادة به فارسی برگردانده است.
• السّعادات النّاصریة والاقوات الروحانیة، ترجمه مختصر اسرار الشهادات است که به خواست ناصرالدین شاه انجام شده است.

پانویس

منابع

پیوند به بیرون

• منبع مقاله: